Tvöföld atkvæðagreiðsla er augljós kostur

Greinargerðin með ESB-tillögu ríkisstjórnarinnar, klofningurinn innan ríkisstjórnarinnar og málatilbúnaðurinn allur í kringum Evrópumálið er ekki sannfærandi. Ríkisstjórnin virðist ekki geta komið sér saman um texta eða tillögugerð og sýnir því stjórnarandstöðunni textann sem trúnaðarmál til þess að athuga hvort stjórnarandstaðan vilji koma í textavinnu með þeim!

Ekki svo að skilja að þessi texti hefði ekki gott af því að vera endurskrifaður. Fyrsta setningin er til að mynda athyglisverð:

„Tillaga um aðildarumsókn til ESB er lögð fram til þess að íslenska þjóðin fái tækifæri til að hafna eða samþykkja samning um aðild að Evrópusambandinu þegar hann liggur fyrir.“

Við sem sagt sækjum ekki um aðild að ESB af neinni sérstakri ástæðu annarri? Ekki af því að aðild myndi færa okkur eitthvað sem við viljum?

Neðar segir svo:

„Stjórnvöld áskilja sér rétt til að mæla með eða leggjast gegn samningnum þegar hann liggur fyrir enda eru settir margvíslegir fyrirvarar við hugsanlegan stuðning við málið.“

Hvað þýðir þetta?

Munu ráðherrar og ríkisstjórnin þá skrifa undir samninginn út í Brussel en koma svo heim og berjast gegn honum? Verður skrifað undir aðildarsamning með þeim fyrirvara að þeim sem skrifi undir kunni að finnast samningurinn alveg glataður?

Þetta er nú ekki beint sannfærandi og ég efast um að kommisarnir í Brussel hafi mikið umburðarlyndi fyrir því að viðsemjendurnir muni eftir 18 mánaða samningaferli fara heim og tala gegn samningnum. Fjölmiðlar hljóta að spyrja ESB-sérfræðinga þjóðarinnar út í þetta atriði.

Í greinargerðinni eru svo talin upp einhvers konar drög að samningsmarkmiðum. Þar segir m.a.:

• Að tryggja forræði þjóðarinnar yfir fiskveiðiauðlindinni, sjálfbæra nýtingu auðlindarinnar og hlutdeild í deilistofnum og eins víðtækt forsvar í hagsmunagæslu í sjávarútvegi í alþjóðasamningum og hægt er.
• Að tryggja öflugan íslenskan landbúnað á grundvelli fæðuöryggis og matvælaöryggis
  

Nú liggur fyrir að þetta verður ekki í boði. Forræði yfir fiskveiðiauðlindinni fer til Brussel og við munum þurfa að fella niður tolla á landbúnaðarvörur (það er raunar mikilvægur þáttur fyrir marga sem styðja ESB-aðild). Er Samfylkingin með þessu að segja að þeir muni ekki styðja samninginn ef við gefum eftir á þessum sviðum?

Þetta er allt saman í hálfgerðu skötulíki og umboðið sem þingið er að veita er rýrt í roðinu. Miklu sterkara væri að leita til þjóðarinnar með þetta mál og láta fara fram þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort sækja ætti um aðild að ESB eða ekki. Umboð frá þjóðinni er sterkara heldur en umboð sem ráðherrar ríkisstjórnarinnar skrifa sjálfir og gæta þess vitaskuld þar af leiðandi að hafa umboðið nógu opið og teygjanlegt til að það segi ekki neitt í raun. Þjóðaratkvæðagreiðsla gæti farið fram í lok sumars, t.d. í ágúst og ef þjóðin veitir þetta umboð þá væri hægt að hefja viðræður í september. Sumarþingið gæti þá farið í að undirbúa þjóðaratkvæðagreiðsluna og septemberþinginu gæti verið varið í að undirbúa viðræðurnar, markmið og annað í þeim dúr.

Þetta væri lýðræðisleg og opin leið, gegnsærri og skýrari en trúnaðarfundir um moðsuðutexta sem er opinn í alla enda og enginn skilur almennilega.

Einhverjir halda því eflaust fram að tvöföld atkvæðagreiðsla sé til að tefja fyrir málinu. Svo er þó ekki, þar sem atkvæðagreiðslan gæti farið fram í lok sumars. Því er ennfremur haldið fram að slík atkvæðagreiðsla myndi ekki snúast um neitt en hvernig er hægt að halda því fram? Þetta snýst um mjög stóra grundvallarspurningu, þ.e. hvort við viljum sækja um aðild. Það er mikill misskilningur þegar ríkisstjórnin setur málið þannig fram að umsókn sé góður kostur til þess eins að fá málið út úr heiminum. Umsókn þjóðar að ESB er umsókn, vilji til þess að fara í viðræður með það í huga að ganga inn.

Loks verður því örugglega haldið fram líka að þessi leið „fríi“ þingmenn frá því að taka afstöðu í málinu. Það er ekki rétt. Þingmenn munu beita sér í atkvæðagreiðslunni og hafa til þess nóg svigrúm og fjölmiðlar munu eflaust sækja svör frá þeim sem halda sig til hlés. Munurinn er bara sá að þjóðin getur beitt sér líka.

Spurningin liggur skýrt fyrir og allir hafa möguleika á að taka þátt og beita sér, ekki bara formenn flokkanna á lokuðum trúnaðarfundum.

Úrræðafrumskógur og hófleg hús

Það lengist stöðugt á milli fólks í umræðunni um úrræðin. Fréttatímar síðustu daga hafa gengið þannig fyrir sig að fyrst hefur verið viðtal við skuldara sem er alveg aðframkominn af greiðslubyrði og skuldum og hugleiðir eða er byrjaður að stunda eitthvað sem fjölmiðlar leyfa fólki að kalla greiðsluverkfall en heitir auðvitað að hætta að borga af lánunum sínum.

Á móti kemur svo viðskiptaráðherra eða aðrar fulltrúar stjórnvalda og segja að fólk verði bara að kynna sér það sem í boði sé.

Þetta er sem sagt alveg í sitt hvora áttina, annars vegar tala menn um að hætta að borga og hins vegar að fólk geti bara kynnt sér úrræðin.

En hver eru þessi úrræði? Stjórnvöld hafa allt frá því í október verið að títra út alls konar smáaðgerðum. Þegar þetta er allt tekið saman verður til myndarlegt skjal, fullt af bullet-points sem eru svo vinsæll mælikvarði á árangur í stjórnsýslunni. Vandinn er hins vegar að heildarmyndin er orðin flókin og þokukennd fyrir fólkið sem þarf á þessum úrræðum að halda.

Þar að auki er ekkert hlaupið að því að njóta þessara úrræða. Lögin um greiðsluaðlögun samningskrafna, sem tóku gildi 1. apríl og lögin um greiðsluaðlögun fasteignaveðkrafna, sem taka gildi 15. maí, gera t.d. bæði ráð fyrir því að fólk byrji á því að fara niður í héraðsdóm, skila miklu magni af gögnum og upplýsingum og sæki um greiðsluaðlögun sem dómari tekur svo afstöðu til hvort sé samþykkt.

Jafnvel þótt fólk leggi fram umbeðnar upplýsingar er ekki víst að úrræðið fáist því í lögunum eru fleiri skilyrði sett. Til dæmis verður húsnæðið sem fólk býr í og sækir um greiðsluaðlögun út af, að vera "hóflegt", samkvæmt því sem segir í lögunum. Þetta er útskýrt þannig að dómari verði að leggja mat á hvort húsnæði þess sem biður um greiðsluaðlögun teljist hóflegt og horfi þá til "stærðar húsnæðisins, tegundar þess, íbúðarforms og staðsetningar og fyrrgreind atriði metin út frá tekjum skuldara og heimilisaðstæðum hans hverju sinni."

Þá getur dómari hafnað því að samþykkja greiðsluaðlögun skv. lögunum ef "skuldari hafi hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt eða tekið fjárhagslega áhættu sem ekki var í samræmi við fjárhagsstöðu hans á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindingarinnar var stofnað."

Maður spyr á móti: Tóku ekki langflestir Íslendingar fjárhagslega áhættu með því að taka lán sem námu heildarverði fasteignanna? Hvað ætli margir Íslendingar búi í húsi sem var of stórt miðað við kaupgetu þess á sínum tíma? Ætlum við að senda þetta fólk allt saman frekar í greiðslustöðvun og gjaldþrot?

Það er líka athyglisvert að sjá þá aðstoð sem fólki er boðið upp á að nýta sér til að sækja um greiðsluaðlögunina. Lögin krefjast þess að umtalsverðu magni af skjölum og gögnum sé skilað með umsókninni og það eru margir sem þurfa á aðstoð að halda við það. Ráðgjafarstofa heimilanna býður fólki slíka aðstoð en þar er m.a. boðið upp á endurgjaldslausa aðstoð við gerð beiðni um greiðsluaðlögun.

Á vegum lögmannsstofunnar LEX er rekið félagið Greiðsluaðlögun ehf. sem tekur einnig að sér að aðstoða fólk við að sækja um greiðsluaðlögun en sú þjónusta kostar á bilinu 50-180 þús. krónur.

Úrræðin eru því flókin, dreifð og óaðgengileg. Það er ekki eðlilegt að fólk þurfi að leggja út í kostnað til þess að uppfylla skilyrðin laga sem eiga einmitt að hjálpa þeim úr greiðsluvandræðum. Það verður að bjóða upp á eitthvað betra en að eini kosturinn sé sá að senda fólk niður í hérðaðsdóm og útdeila þeim tilsjónarmanni, að því gefnu að fólkið búi í hóflegu húsi og hafi ekki tekið fjárhagslega áhættu...!